باغ موزه قصر، زندانی از قصرهای قاجار

تهران پر از جاذبه های گردشگری است، اما نکته جالب اینجاست که هنوز خیلی از مکان های با ارزش تاریخی هستند که کمتر کسی به آنجا سر می زند، اگر در اردوهای مدرسه به باغ موزه قصر نرفته باشید، قطعا نام این موزه را در رسانه ها شنیده اید! اگر هم از نسل های قدیمی تر باشید شاید با شنیدن نام باغ موزه قصر به یاد خاطراتی تلخ و ناخوشایند بیفتید. باغ موزه قصر در حال حاضر یکی از مکان های دیدنی و پر طرفدار به حساب می آید و بسیاری از برنامه ها و رویدادهای مختلف صدا و سیما نیز در این مکان ضبط و پخش می شود. اگر اطلاع خاصی از این مکان تاریخی ندارید و یا امکان دسترسی به آن را ندارید پیشنهاد می کنیم قبل از برنامه ریزی برای سفر و یا خرید بلیط هواپیما داخلی، در معرفی باغ موزه قصر با ما همراه باشید.

تاریخچه باغ موزه قصر، از قصر قاجار تا موزه تهران

باغ موزه قصر بنایی است که فتحعلی شاه قاجار در سال ۱۱۷۷ فرمان ساخت آن در خارج از شهر را داد، و تاکید داشت تا دارای بخش های بیرونی، اندرونی، استخر و کلاه فرنگی باشد. باغ موزه قصر در ابتدا محل زندگی خاندان قاجار بود و بنایی سلطنتی، اما در ادامه راه خود و از زمان ناصر الدین شاه کمتر مورد توجه قرار گرفت و به دستور شاه، قصر کاربری نظامی پیدا کرد. در این سال ها باغ موزه قصر محل تعلیم نیروهای نظامی بود و اردوهای سالیانه نظامی نیز در آن برگزار میشد.

کمی بعد و در دوره مظفرالدین شاه این قصر به دست ژاندارمری افتاد و کاملا کاربری خود را از دست داد و مدتی به یک ویرانه تبدیل شد. بخش هایی از این قصر بر اثر باران شدید و سیل تخریب شد و تنها بخش هایی از این قصر باقی ماند. مدت ها بعد و در تاریخ ۱۱ آذر ماه سال ۱۳۰۸ این قصر به دست رضا شاه و به عنوان زندان قصر احیا شد. زندان قصر در ابتدا ۱۹۲ سلول داشت و با ظرفیت ۸۰۰ نفر.

جالب است بدانید که این زندان تا قبل از سال ۴۰ شمسی که زندان اوین افتتاح شود، تنها زندان پایتخت به حساب می آمد. زندان قصر پس از انقلاب اسلامی محل حبس زندانیان غیر سیاسی شد و در سال ۱۳۸۲ و به دلیل وجود زندان در فضای شهری و بافت قدیمی آن تعطیل شد. سرانجام در سال ۱۳۹۱ و به همت شهرداری تهران این مکان تبدیل به یک موزه ملی شد. اگر به موزه های ملی تهران علاقه دارید می توانید نگاهی هم به مقاله بهترین موزه های تهران بیاندازید.

موزه مارکوف، بنایی روسی در دل قصر قاجار

از سمت خیابان شریعتی که به سمت خیابان پلیس حرکت کنید، نمای باغ موزه قصر شما را جذب خواهد کرد. حتی اگر کسی اطلاع کافی از این بنای تاریخی نداشته باشد با عبور از این خیابان کنجکاو می شود تا اطلاعات تازه ای را درباره این مکان تاریخی کسب کند. از درب باغ موزه که وارد می شویم بنایی که وسط باغ موزه قرار گرفته است توجهتان را جلب خواهد کرد! این بنا موزه مارکوف است.

در کنار موزه مارکوف باجه ای شیشه ای وجود دارد که محل خرید بلیط است. در این جا بازدید کنندگان هر چه سریعتر بلیط های خود را  خریداری می کنند و به سمت موزه مارکوف بازدیدشان را شروع می کنند. جالب است بدانید؛ موزه مارکوف به نام یک معمار روسی می باشد که از دوستان رضا خان بوده است. داستان موزه مارکوف از این قرار بود که پس از کودتای ۱۲۹۹ هجری قمری و روی کار آمدن رضا خان، سقف ساختمان نظميه با توپ ويران شد و زندانيانی كه در ساختمان بلديه زندانی بودند، همگی آزاد شدند و عملا زندان از بين رفت. از این رو، رضاشاه، نیکلا مارکوف را مامور بررسی و انتخاب مكانی مناسب برای احداث زندانی جدید انتخاب می کند و بعدها با احداث زندان قصر این ساختمان به نام مارکوف نام گرفت.

شاید برای شما هم سوال باشد که نخستین زندانی زندان قصر چه کسی بود؟ جالب است بدانید؛ اولین شخصیتی که در این ساختمان زندانی شد، سرتیپ درگاهی سازنده همین زندان بوده است که دو روز پس از افتتاح زندان، زندانی شد. وی پس از آزادی از زندان تا مدت ها تحت نظر بود و دیگر هم نتوانست به کارش بازگردد.

بازداشتگاه و سلول تاریخی زندان قصر

از درب موزه که وارد می شویم، ابتدا با قسمت زورخانه زندان مواجه می شویم. اگر از آنجا سری بگردانیم وارد سلول تاریخی می شویم. در حال حاضر سلول تاریخی تبدیل به غرفه ای شده که اسناد و اطلاعات تاریخی مربوط به زمان های قاجار تا پهلوی در آن نگهداری می شود. در گوشه یکی از این غرفه ها یک گوشی قدیمی آویزان شده است که اگر آن گوشی را بردارید صدای فرمان مظفرالدین شاه با صدای ضبط شده خودش را خواهید شنید.

پس از بازدید از این بخش به قسمت بازداشتگاه سری می زنیم. با ورود یه بازداشتگاه صدای آواز بازسازی شده یکی از زندانیان را می شنویم که فضای بازداشتگاه را کمی واقعی تر جلوه می دهد این آواز سوزناک بازدید کنندگان را هم تحت تاثیر قرار می دهد! در انتهای راهرو و با گذر از هواخوری زندان وارد محیط باز قصر می شویم محوطه بی نظیر باغ موزه که بر اساس معیارهای باغ ایرانی بازسازی شده به چشم می آید. مسجد، برجک دیده‌بانی، دیوار مخروبه و قدیمی زندان و چند مجسمه نیز از مناظر دیدنی و فوق العاده محوطه به حساب می آید. حال پس از تنفس و استراحت وارد بند سیاسی می شویم.

زندان سیاسی و جاذبه های تاریخی باغ موزه قصر

یکی از قسمت های جالب برای بازدید کنندگان سالن ملاقات زندان است. ممکن است، همین که نزدیک سالن ملاقات بشوید صدای گریه و همهمه آزارتان بدهد؛ این صدا، صدای ضبط شده ای است از زمانی که ملاقات کنندگان برای دیدار عزیزیانشان به زندان آمده بودند. این صدای ضبط شده جانی تازه به سالن ملاقات می دهد و همان حال و هوای گذشته را برای بازدید کنندگان تداعی می کند.

همین که از قسمت سالن ملاقات خارج شویم و به هوا خوری زندان سیاسی برویم شاهد تصاویر آشنای زیادی از جمله تصاویر آیت‌ الله طالقانی، آیت‌ الله هاشمی رفسنجانی، آیت‌ الله خامنه‌ ای و همچنین تعداد بسیار زیادی از چهره‌ های برجسته مذهبی، سیاسی، هنری و… بر روی در سلول‌ ها بر می خوریم.

زندانیان سیاسی قصر

از معروف ترین زندانی های سیاسی که در گذشته در این زندان محبوس شده اند می توان به قوام‌ السلطنه، صارم‌ الدوله، صولت‌ الدوله، عبدالحسین تیمورتاش، بزرگ علوی، علیمردان خان بختیاری و محمد فرخی یزدی اشاره کرد. بزرگ علوی از جمله زندانیان زندان قصر، خاطرات خود و هم سلولی های معروفش را در کتابی با عنوان ۵۳ نفر در زندان قصر به نگارش درآورده که مطالعه آن برای علاقمندان خالی از لطف نخواهد بود.

یکی از قسمت های ناراحت کننده این موزه راهروری به نام «شب آخر» است. این راهرو ویژه زندانیان محکوم به مرگ بود که هر کدام را پس از دریافت حکم به این راهرو منتقل می کردند، مدت زمان استقرار هر زندانی محکوم به مرگ در این راهرو بین یک تا چهل شب متغیر بوده است.

موزه عبرت و شکنجه گاه ساواک

از راهرو که عبور کنید مجدداً سلول های تنگ و باریک را خواهید دید و پس از آن و با دیدن درب های آهنی متوجه می شویم بازدید ما از موزه به اتمام رسیده است. در این لحظه راهنمای موزه به شما توصیه می کند تا حتما به  «موزه عبرت» یا همان  شکنجه گاه ساواک هم سری بزنید، چرا که بیشتر زندانیان سیاسی دوره ساواک در آنجا اعتراف می کردند و شکنجه می شدند.

دیدن موزه هایی نظیر باغ موره قصر؛ موزه عبرت و موزه دفاع مقدس برای کسانی که مطالعات تاریخی دارند و یا به کسب اطلاعات درباره تاریخ سیاسی کشور علاقه دارند بسیار توصیه می شود. نا گفته نماند که بازدید از ابینه های تاریخی کشور در اوقات فراغت می تواند بسیار تاثیر گذار باشد. دانستن درباره گذشته و تجربیات گذشتگان می تواند دید افراد را به زندگی بازتر کند.

مسیرهای دسترسی به باغ موزه قصر

مهم نیست کجای تهران زندگی می کنید چون مسیر دسترسی به باغ موزه قصر از سرتاسر شهر به آسانی امکان پذیر است. اگر با ماشین شخصی قصد حرکت دارید می توانید از مسیرهای زیر خود را به باغ موزه قصر برسانید.

• اتوبان شهید صیاد شیرازی، خروجی پلیس-شریعتی، میدان پلیس، باغ موزه قصر
• انتهای خیابان شهید مطهری، بعد از تقاطع دکتر شریعتی، میدان پلیس، باغ موزه قصر

اگر هم دوست دارید که با وسائل حمل و نقل عمومی به سمت باغ موزه قصر حرکت کنید بهترین مسیر و همچنین نزدیک ترین مترو را از مسیرهای زیر برای خود انتخاب کنید.

• ایستگاه مترو شهید مفتح، انتهای خیابان مطهری بعد از تقاطع دکتر شریعتی، باغ موزه قصر
• میدان امام خمینی (ره)، اتوبوس های میدان معلم، ایستگاه روبروی باغ موزه قصر
• میدان رسالت، اتوبوس های پیچ شمیران، ایستگاه میدان پلیس، باغ موزه قصر
•  میدان امام حسین (ع)، اتوبوس های شهید بهشتی، ایستگاه تقاطع پلیس شریعتی، خیابان پلیس، باغ موزه قصر
• اتوبوس های پیچ شمیران، اتوبوس‌های رسالت، ایستگاه تقاطع پلیس شریعتی، خیابان پلیس، باغ موزه قصر
• پایانه اتوبوسرانی شهید بهشتی، اتوبوس‌های میدان امام حسین (ع)، ایستگاه انتهای خیابان مطهری تقاطع شریعتی، باغ موزه قصر

اگر ساکن تهران باشید که به راحتی می توانید در روزهای مورد نظر برای بازدید از باغ موزه قصر اقدام کنید. درصورتی که در تهران زندگی نمی کنید و قصد بازدید از این موزه را دارید حتما قبل از سفر به تهران از باز بودن موزه اطمینان خاطر پیدا کنید. باغ موزه قصر در روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۱۱ تا ۱۹ و روزهای پنج شنبه و جمعه از ساعت ۹ الی ۱۹ عصر باز است. همچنین می توانید برای بازدید های گروهی و در زمان های مشخص با روابط عمومی باغ موزه جهت هماهنگی تماس بگیرید و خوشبختانه عکاسی و فیلم برداری هم در حین بازدید آزاد است.

• تلفن گویای باغ موزه قصر: ۸۸۴۲۳۴۰۰
• تلفن مستقیم روابط عمومی: ۸۸۴۳۷۳۹۳

وجه تمایز باغ موزه قصر با دیگر موزه های شهر در این است که شما با ورود به این موزه می توانید سفری در زمان داشته باشید. این موزه با شبیه سازی صداهایی در سلول های مختلف حس زندان را خیلی طبیعی تر از آنچه فکر کنید به مخاطب القا می کند. شاید دیدن برخی قسمت های موزه خیلی تلخ باشد و خاطر شما را ناراحت کند در هر حال حتماً این نکته را در نظر داشته باشید که شما از یک موزه عادی بازدید نمی کنید. تهران پر از جاذبه های دیدنی است و می تواند به راحتی برنامه مفرحی برای تعطیلات آخر هفته در تهران باشند، پس اگر هنوز هم برنامه خاصی برای بازدید از باغ موزه قصر نگذاشته اید هر چه زودتر به فکر باشید!